Teori X ve teori X, çalışanların şirketleriyle nasıl ilişki kurduğu ve davranışlarını etkileyen güdülerin neler olduğu hakkında iki varsayımdır.
Yani, X teorisi ve Y teorisi, bir işçinin eylemlerini işvereni tarafından belirlenen belirli hedefler çerçevesinde neyin belirlediğini karşıt görüşlerden açıklamaya çalışır.
Bu teoriler, Douglas McGregor tarafından 1960'larda yayınlanan "The Human Side of Organizations" adlı çalışmasında ortaya atıldı.
teori X
Bu teori, insanların çalışmamayı tercih ettiklerini ve işlerini geliştirmekten mümkün olduğunca kaçındıklarını varsayar. Bu nedenle, bireyler ödül ve ceza mekanizmalarıyla yönlendirilmeli ve kontrol edilmelidir.
Bu teori, bireyin büyük sorumluluklardan kaçınma eğiliminde olduğunu ve çok büyük hırsları olmadığını varsayar. Bunun yerine, güvenliğin peşindedir ve değişime karşı dirençlidir.
Bu model, daha sonra, bir şirketin liderlerinin otoriter olması gerektiğini ve belirlenen hedeflere ulaşmak için çalışanları çok yakından yönlendirmeleri gerektiğini önermektedir.
Y teorisi
Bu teori, insanların çalışmak için motivasyonları olduğunu belirtir. Böylece güvenlik arayışında sorumluluklarından kaçmazlar.
Bu teori, işverenlerin, çalışanlarını kişisel tatmin elde edebileceklerini, yani örneğin mesleki yaşamlarında belirli hedeflere ulaşmaya çalışarak veya onları tatmin edecek belirli hedeflere ulaşabileceklerini düşünerek teşvik etmeleri gerektiğini belirtir. Görünüş.
Bu, liderin karşıt teori olan X tarafından önerilen ödül-ceza şemasının ötesinde düşünmesi gerektiği anlamına gelir.
X teorisi ve Y teorisi arasındaki farklar
Sonuç olarak, X teorisi ile Y teorisi arasındaki temel farklar şunlardır:
- Teori X, kişinin çalışmaktan kaçındığını düşünür. Öte yandan Y teorisi, bireylerin çalışmayı istediğini ve buna ihtiyaç duyduğunu düşünür.
- X, çalışanların organizasyonun hedefleriyle uyumlu olabilmesi için ödülleri ve cezaları yükseltir. Bunun yerine, Y, çalışanların başka şekillerde motive edilmesi gerektiğini, örneğin kişisel tatminlerini aramaları gerektiğini savunuyor.
- X, otoriter bir liderliği temsil eder. Öte yandan, Y daha katılımcı bir yön (katılımcı liderlik) önerir. Çalışanların kendilerini örgütün bir parçası hissetmelerini ve böylece tüm yeteneklerini geliştirmelerini destekleyen liderlik.
- X, çalışan-işçi ilişkisine oldukça geleneksel bir bakış açısı önerir. Belki de çok hiyerarşik ve otoriter görünen bir ilişki. Öte yandan, Y, insan kaynaklarının şirketin bir parçası olarak motive olduğu arayışında, kuruluşların bugün uyguladıkları ile daha uyumludur. Başka bir deyişle, genellikle şirketin hedeflerine uymaya yönelik tek teşvikin maaş veya ceza olasılığı olmaması gerektiği anlaşılmaktadır.