Soğuk savaş döneminde çerçevelenen Vietnam, 1955 ile 1975 yılları arasında yaşanan uzun bir çatışmaydı. Güney Vietnam Cumhuriyeti, batı yanlısı ve Amerika Birleşik Devletleri'nin (1965-1973) desteğiyle komünist Kuzey Vietnam ile karşı karşıya kaldı.
Büyük ölçüde güney Vietnam'da savaşan savaş, çok sayıda ölüme neden oldu. Yaklaşık 2 milyon Vietnamlı sivil hayatını kaybetti, buna Kuzey Vietnam kuvvetleri arasında 1 milyondan fazla insanın ölümü de eklenmelidir, yaklaşık 250.000 Güney Vietnamlı ölü ve ABD tarafından kaybedilen 58.000 askerden bahsetmeye bile gerek yok. Çatışma öyle bir boyuta ulaştı ki, Laos ve Kamboçya'ya bile sıçradı.
Vietnam Savaşı'nın ABD'nin siyaseti, toplumu ve ekonomisi üzerinde çok güçlü bir etkisi oldu. Komünizmin yayılmasını durdurma arayışlarında, Amerikalılar ormanda şiddetli bir savaşa giriştiler, Vietkong gerilla savaşına karşı savaştılar ve ülkenin geniş alanlarını bombaladılar.
Basın, çatışmanın ciddiyetinin ortaya çıktığı ve her iki tarafın da gerçekleştirdiği insan hakları ihlallerinin ortaya çıktığı Vietnam Savaşı'na geniş yer verdi.
Bitmeyen savaş yıllarından sonra, Vietnam nihayet 1975'te komünistlerin eline geçecekti. Savaşın sonuçları korkunçtu, çünkü altyapıları yok edildi ve kimyasal maddelerle yapılan bombardımanlar önemli çevresel hasara neden oldu.
Öte yandan, Vietnam'ın ağırlıklı olarak tarıma dayalı ekonomisi de kırsal alanların savaş alanına dönüşmesi nedeniyle büyük zarar gördü. Böylece, pirinç tarlalarının herbisitler ve yaprak dökenlerle bombalandığını unutmadan, ekinler arasında patlamamış patlayıcı cihazlar kaldı.
Çinhindi'de Fransız yenilgisi
Dünya Savaşı sırasında Japon birlikleri Vietnam'ı işgal etmişti. Ancak Japonların kapitülasyonuyla kuzey, Ho Chi Minh liderliğindeki komünist ve sömürgecilik karşıtı Viet Minh hareketinin eline geçti. Aksine, güneyde İngiliz birlikleri Fransa'ya egemenliği geri verdi.
Fransızlar kolonilerinin tam kontrolünü yeniden kazanmaya çalıştılar, ancak önlerinde büyük kararlılığa sahip zorlu bir düşmanları vardı: Viet Minh. 1946 ve 1954 yılları arasında Fransız kuvvetleri Vietnam komünist birlikleriyle karşı karşıya kaldı.
1954'te Dien Bien Phu Muharebesi'ndeki feci Fransız askeri yenilgisi, aynı yıl imzalanan Cenevre Anlaşmalarında somutlaşan çatışmanın sonunu işaret etti. Bu anlaşmaların sonucu, Çinhindi'nin birkaç bağımsız devlete bölünmesiydi: Laos, Kamboçya, Güney Vietnam ve Kuzey Vietnam.
ABD'nin ilerici katılımı
Ho Chi Minh'in artan popülaritesi ve komünizmin Güneydoğu Asya'da yayılması, Amerikan liderlerini büyük ölçüde endişelendirdi. Bu nedenle ABD, Güney Vietnam'ın başkanı olarak Ngo Dinh Diem'i destekleyerek Vietnam'a giderek daha fazla dahil oldu. Bununla birlikte, Katolik inancına sahip Ngo Dihn Diem, başta Budist olmak üzere Vietnam nüfusu arasında reddedilmeyi kazandı. Ngo Dihn Diem'in popülaritesinin ve ABD ile ilişkilerinin art arda bozulması, sonunda 1963'te bir darbe ve suikast yoluyla düşüşüne yol açacaktı.
Vietnam, komünist kuzey ile Amerikan yanlısı güney arasında bir iç savaşa bulaştı. Bu arada, ABD güneye dönmeye başladı ve askeri danışmanlar gönderdi.
Vietnam Savaşı'nda Amerika Birleşik Devletleri
Amerika Birleşik Devletleri'nin Güney Vietnam'a artan askeri desteği, Kuzey Vietnam'ın komünist güçlerini durdurmak için yetersizdi. Ancak, 3 Ağustos 1964'te, iki Amerikan muhripinin Tonkin Körfezi sularında Kuzey Vietnamlılar tarafından saldırıya uğradığı iddia edildi. Bu nedenle, Başkan Johnson ülkede bir savaşın tırmanmasını tercih etti.
Birliklerdeki artış, yarım milyon erkeği aştıkları 1968 yılına kadar sürekliydi. Vietnam, ormanlar, nehirler ve dağlarla dolu bir ülkenin coğrafyası, ABD gibi bir ordu için bile askeri operasyonları karmaşık hale getirdi. Buna karşılık, Kuzey Vietnam ordusu ve Vietkong gerillaları, yenmesi çok inatçı ve zor iki rakipti.
Hava bombardımanları sivil halk arasında çok sayıda can kaybına ve korkunç acılara neden oldu. Napalm yangın bombaları veya kimyasal bombardımanların Vietnam ekinleri üzerindeki etkileri bunun açık kanıtıydı.
Çatışma sırasında kilit bir olay, 1968'deki Tet saldırısıydı. Ülkenin çeşitli yerlerinde sürpriz bir şekilde saldıran Vietkong ve Kuzey Vietnam Ordusu, Amerikalılar ve Güney Vietnamlı müttefikleriyle büyük bir savaşa girdi. Amerika Birleşik Devletleri savaşı kazanmayı başarsa da, Amerikan toplumunda hoşnutsuzluk büyüyordu. Savaşta işlenen vahşet görüntüleri ve Vietnam'da öldürülen Amerikan askerlerinin sayısı Amerikan moralini olumsuz etkiledi.
Böylece, 1968 sona ererken, Birleşik Devletler stratejisini değiştirdi. Planları, ülkede daha küçük bir askeri varlık ve hava saldırılarında bir artış üzerine bahse giriyor. Bu stratejinin bir parçası olarak, Güney Vietnam ordusunu, Kuzey Amerika'nın Vietnam'dan çekilmesini mümkün kılacak şekilde güçlendirmek de amaçlandı.
Kuzey Vietnam gibi çok fazla kayıp verebilecek bir düşmanı yenmenin büyük zorluğuyla karşı karşıya kalan ABD, müzakere zamanının geldiğine karar verdi. Nihayet 1973'te Paris Konferansı'nda kararlaştırılana uygun olarak Amerika Birleşik Devletleri Vietnam'dan askeri çekilmeye başladı ve ateşkes sağlandı.
Bu kısa ara, Kuzey Vietnam güneyden bir istila başlattığında bozuldu. Güney Vietnam rejimi tek başına savaşırken, zaten çok az ABD desteğiyle ve yolsuzluktan muzdaripken, Komünistler nihayet 1975'te Vietnam'ın tam kontrolünü ele geçirmeyi başardılar.
Ekonomik düzlemde Vietnam Savaşı
Tarım, Vietnam ekonomisinin temel unsuruydu. Şimdi, Kuzey'in ekonomik gerçekliği ile Güney'in ekonomisi arasında derin bir fark vardı.
Kuzey, komünist kontrol altında, tamamen Devlet tarafından yönetilen bir ekonomi ile karakterize edilirken, toprağın kollektifleştirilmesi, güçlü bir tarım ağırlığı ve az sanayileşme ile kuruldu. Aksine Güney, serbest piyasa ekonomik sistemi çerçevesinde hareket etti ve Batılı güçlerle ilişkilerini sürdürdü.
Tam olarak güneyde, ABD fonlarının güçlü enjeksiyonu, güneyin endüstriyel üretimini artırmasına izin verdi. Aynı şekilde, Amerika Birleşik Devletleri'nin katkıda bulunduğu para, limanlar gibi altyapıların yeniden inşasına katkıda bulundu. Ancak ABD'nin 1973'te başlayan çatışmadan çekilmesiyle, Güney Vietnam'a yapılan ekonomik yardım önemli ölçüde azaldı. Açık bir örnek, 1974'te 1,5 milyar dolarlık bir askeri yardım paketinin 700 milyon dolara indirilmesidir.
Güney Vietnam'ın siyasi ve ekonomik bozulmasının diğer belirtileri de yolsuzluğuydu. Paranın çoğu, yozlaşmış politikacıların, ordunun ve yetkililerin ceplerine gitti. Üstelik orta sınıflar, sonu gelmeyecek gibi görünen bir savaşın ortasında sürekli vergi ödemek zorunda kalmaktan bıkmıştı.
Amerika Birleşik Devletleri için Vietnam Savaşı özellikle pahalı bir çatışmaydı. Bu kadar uzak bir ülkede yüz binlerce askerin konuşlandırılması, büyük bir lojistik çaba anlamına geliyordu. Milyarlarca dolar, yıkılan Vietnam altyapısını ordusuna ikmal ve büyük ikmal depoları inşa etmeye uyarlamak için kullanıldı.
Sovyetler Birliği ile siyasi gerilimlerin de körüklediği Amerikan silah endüstrisi, Amerikan ekonomisinde önemli bir unsur haline geldi. Aslında, 1960'larda sadece on şirket ABD askeri harcamalarının %30'unu oluşturuyordu. Ancak, ABD'nin ekonomik manzarası, Cumhuriyetçi Nixon'ın başkanlığa gelmesiyle değişecekti. Bu aşamaya ekonomik kriz damgasını vurmuş ve Vietnam Savaşı'nı ekonomiyi olumsuz etkileyen faktörlerden biri olarak bırakmıştır.
Merkezi planlı bir ekonominin kurulması
Güney Vietnam'ın düşüşü, ülke genelinde merkezi olarak planlanmış bir ekonominin kurulmasını gördü. Ancak savaştan sonra ekonomik senaryo da yıkıcıydı. Ülkenin sanayisi, altyapısı ve mahsulünün büyük bir kısmı yok olmuştu.
Hükümetin ekonomik toparlanma planları başarısız oldu ve 1986'da ekonomik yönde büyük bir değişiklik oldu. Rusya gibi, Vietnam da Batı dünyasına açılmaya çalıştı. Bu nedenle "Doi moi" veya tadilat yapılmıştır. Bu şekilde, Vietnam ekonomik özgürlükte büyük bir adım atmış, özel girişime güçlü bir destek vermiş ve yabancı yatırımlara kademeli bir açılmaya doğru ilerlemiştir.
1990'larda Vietnam, Batılı ülkelerle ticari ilişkiler kurdu. Ayrıca, bugüne kadar ABD ile ilişkiler iyi durumda. Bu anlamda, Vietnam'da ekonomik özgürlüğün artması, GSYİH'sının 1990'lardan bu yana iyi bir hızda büyümesine izin verirken, ülke iyi istihdam rakamları kaydetti.
Unutulmamalıdır ki, Vietnam'da tarımla karşılaştırıldığında sanayi, özellikle düşük ücretler nedeniyle ağırlık kazanıyor. Bununla birlikte, Vietnam'ın dünya çapında önemli bir pirinç ihracatçısı olmaya devam ettiği unutulmamalıdır.