Şart, her türlü sözleşmede yer alan ve tarafların bu maddeleri kanunla belirlenen sınırlar dahilinde müzakere etmekte özgür oldukları bir hükümdür.
Koşulların kabul edildiği anda iki tarafı bağlayacak bir sözleşmeyi oluşturan maddeler, vasiyetin özerkliği ilkesine tabidir.
Bu ilke, tarafların sözleşme ilişkilerini oluşturacak maddeleri serbestçe kabul edebilecekleri veya müzakere edebilecekleri anlamına gelir. Ancak her iki tarafın da tam ve açık rızaları olsa bile, tüm hükümler geçerli olamaz.
Örneğin, bir kölelik sözleşmesi geçerli olur mu? Eğer iki kişi bu maddelerde anlaşırsa, vasiyetin özerkliği ilkesine göre geçerli olacağı söylenebilir. Öte yandan, bu bir hatadır, bir sözleşmenin maddelerinin geçerli olması için hukuk sistemine uygun olması ve yasalara aykırı olmaması gerekir, bu nedenle örnekte kölelik yasak olduğu için sözleşme hükümsüz ve geçersiz olacaktır. Mevcut düzenlemelere aykırıdır.
Bu hüküm, normatif bir hüküm ile aynı anlama veya aynı değere sahip değildir. Şart olarak adlandırılan bu hüküm, özel sözleşmelere dahil edilmiş olup, sadece sözleşmeyi imzalayan taraflar arasında geçerli olan normlardır. Öte yandan normatif hükümler, bir yasa, anayasa veya yönetmelikte yer alan ve uygulama kapsamına giren herkes için zorunlu olan yükümlülüklerdir.
Hükümler özel sözleşmelerde yaygın olarak kullanılan hükümler olmakla birlikte vasiyetnamelerde de yer alabilirler.
Bu maddeler özel kişiler (fiziksel veya yasal) arasında bir sözleşme oluştursa ve anlaşma ve müzakere etme özgürlüğü olsa da, sınırları vardır.
madde sınırları
Cümlelerin sınırları şu şekilde farklılaştırılabilir:
- anayasal sınırlar: Özel sözleşmenin hiçbir maddesi anayasaya aykırı olamaz. Özel sözleşme ile hiçbir temel haktan feragat edilemez veya değiştirilemez.
- Yasal sınırlar: Hiçbir sözleşme maddesi yürürlükteki yasalara aykırı olamaz veya hükümlerini değiştirerek koşullarını kötüleştiremez. Bu sınırlar içinde özellikle şunları gözlemleyebiliriz:
- Kanunla öngörülen bir kamu yararına uymakla yükümlü olan kişi sözleşme ile değiştirilemez. Örneğin, bir kişinin bir başkası için bir sandık merkezine gittiği veya bir başkası için gelir vergisi ödediği bir sözleşme yapılamaz.
- Ceza kanununda suç olarak kabul edilen bir fiilin cezai sonuçları olmaksızın işlenmesine izin verildiğine dair bir hüküm olamaz.
- Özellikle iş hukukunda, işin yapılmasına ilişkin devlet standartlarını kötüleştiren bir sözleşmeye izin verilemez. Öte yandan, Devletin koyduğu asgari koşulların iyileştirilmesine izin verilmektedir.
- Feragat edilebilir haklar vardır ve bu nedenle, tarafların bunu kabul etmelerine rağmen, hiçbir madde bunların içeriklerini ortadan kaldıramaz.
- Ticari ve medeni açıdan, yükümlülükler dengesizliği durumunu empoze eden (genellikle büyük şirketler tarafından uygulanan bir uygulama) hükümler uygulanmayabilir, bu da tüketicilerin durumunu kötüleştirir.
- Yazılı olmayan sınırlar: Sözleşmeler kamu düzenine ve ahlaka aykırı olamaz.
Maddelerde hükümsüzlük ve hükümsüzlük
Uygulanan yasal sınırlara aykırı hükümler öngörüldüğünde, bu maddeler yasa dışı hale gelir. Bu ne anlama geliyor?
İki sonuç olabilir, fıkra hükümsüz olacak veya hükümsüz olacaktır.
