Üretim kapasitesi, sınırlı bir süre içinde üretken birim başına elde edilebilecek maksimum mal ve hizmet elde etme tavanıdır.
Üretim kapasitesi, üretken bir birimin bir dizi mevcut kaynakla maksimum düzeyde mal veya hizmet üretmesi gereken kapasitedir. Hesaplanması için belirli bir süreyi referans alıyoruz. Bu gösterge, işletme yönetiminde yaygın olarak kullanılmaktadır. Çünkü bir üretim birimi üretim kapasitesinin altında üretim yapıyorsa, bu birim maksimum performansında kullanılmamaktadır.
Üretim kapasitesinde azalmalar kadar artışlar da elde etmek istiyorsak, bunlar yatırım veya elden çıkarma süreçleriyle bağlantılıdır. Yani bir fabrikada üretim kapasitesini artırmak istiyorsak firma daha fazla üretim kapasitesine sahip yeni bir makineye yatırım yapmalıdır.
Son olarak, üretim kapasitesinin her zaman kaynakların optimal kullanımı ve normal çalışma koşulları altında üretken araçlara sahip olunması dikkate alınarak ölçüldüğünü unutmamalıyız.
Üretim kapasitesi ve üretim hacmi arasındaki fark
Bu iki kavram karıştırılmamalıdır. Üretim kapasitesi hakkında konuştuğumuzda, bir üretim biriminin normal çalışma koşulları altında üretebileceği maksimum mal ve hizmet miktarı ile kaynakların optimal kullanımından bahsediyoruz. Öte yandan, üretim hacmi, her zaman normal işletme koşullarında olmasa da, üretken bir birimin mevcut kaynaklarla üretebildiği mal ve hizmet miktarını ölçer.
Bu şekilde, üretim kapasitesi, bir üretim biriminin ulaşabileceği maksimum üretim seviyesini ölçerken, üretim hacmi, farklı üretim birimleri ile nihai olarak üretilen sonucu ölçer. Diğer bir deyişle, üretim birimi, üretim kapasitesinin aksine, üretim birimi maksimum performans seviyesinin altında çalışarak daha düşük bir üretim hacmi elde edebileceğinden, üretim hacminin üretim kapasitesine eşit olması gerekmez.
İşletme yönetiminde iki gerçeği bilmek çok faydalıdır. Bu şekilde, üretim hacmini ve üretim kapasitesini bilirsek, üretim hacimlerinin üretim kapasitelerine ulaşmadığı senaryolarda üretim birimlerinin ne kadar üretimi durdurduğunu bilebiliriz. Üretim hacmini ve üretim kapasitesini çıkarmak yeterlidir.
Üretim kapasitesi ile optimal üretim kapasitesi arasındaki fark
Bu iki kavram da karıştırılmamalıdır. Birçok senaryoda, üretim kapasitesi, uygun çalışma koşulları altında mevcut tüm kaynakları kullanarak üretken birim başına maksimum üretim seviyesini ölçer. Bununla birlikte, birçok durumda, üretken birimler uzun vadede maksimum üretim seviyelerini sürdüremezken, talep her zaman maksimum kapasitede üretimi gerektirmez.
Bunun için optimal üretim kapasitesi kavramı kullanılır. Başka bir deyişle, üretken bir birimin uzun vadede sürdürülebilir bir şekilde üretebileceği maksimum seviye. Yani, normal koşullar altında, üretken bir birimin uzun bir süre boyunca sürdürülebilir bir şekilde üretebileceği maksimum seviyedir. Bu konsept de aynı şekilde işletme yönetiminde çok kullanışlıdır, çünkü üretim birimlerimizi her zaman maksimum performansta tutacak ve bu performansı uzun vadede sürdürecek kapasiteye sahip değiliz. Herhangi bir olay üretimin durmasına neden olabilir ve şirket için ciddi sorunlara neden olabilir.
Üretim kapasite planlaması
Dediğimiz gibi üretim kapasitesi her zaman belirli bir zaman diliminde ölçülmelidir. Yani bir planlama yapmak istediğimizde veya üretim kapasitesinin ne olduğunu bilmek istediğimizde zaman faktörünü dikkate almalıyız. Bu şekilde üretim planlaması da aynı şekilde yapılır. Üretimi planlamak istiyorsak, şirket için en uygun performansta farklı üretim birimlerinin üretim kapasitesini belirtmeliyiz.
Bunu yapmak için farklı zaman noktalarından üretim planlaması yapılır, bunlar:
- Kısa vadeli (6 aydan az)
- Orta vadeli (6 ila 18 ay arası)
- Uzun vadeli (18 aydan itibaren)
Şimdi, farklı gözlükçülerde üretim planlaması yapmak için, uzun vadedeki üretim kapasitesinin her zaman kısa ve orta vadede kapasiteleri belirlediğini ve bu da bir dizi süreç adaptasyonu gerektirebileceğini akılda tutmalıyız. şirket.
Bu şekilde üretimi planlamak istiyorsak bir dizi faktörü dikkate almalıyız:
- Beklenen talep tahmini.
- Talebi karşılamak için gerekli kapasitenin belirlenmesi.
- Karşılanamayan durumlarda alternatiflerin belirlenmesi.
- Değerlendirme ve karar verme.
Bu sayede farklı planlanan terminlerde şirketin iyi performansını belirleyen bir üretim planlaması yapabiliriz.
Üretim kapasitesini hangi faktörler belirler?
Üretken bir birimin üretim kapasitesi her zaman bir dizi faktör tarafından koşullandırılır. Bu faktörler, sınırlı bir süre içinde daha fazla veya daha az üretim olasılığını belirler.
Bu nedenle, bu koşullandırma faktörlerini iki kategoriye ayırabiliriz:
- İç faktörler.
- Dış faktörler.
Üretim kapasitesini koşullandırabilecek iç faktörler arasında şunlar vurgulanmaya değer:
- Ekipman ve bakım.
- Tesisler.
- Üretim tesisinin dağıtımı ve üretim süreci.
- Mevcut kaynaklar.
- girişimcilik
- Kalite kontrol sistemleri.
- İşlerin yönetimi.
- İşçilerin yönetimi.
- Ürün veya hizmet tasarımı.
- Finansal kaynaklar.
Öte yandan, üretim kapasitesini koşullandırabilecek dış faktörler arasında şunu belirtmekte fayda var:
- Kurumsal çerçeve.
- Politik çevre.
- Mevzuat ve mevcut düzenleme.
- Sendika toplu sözleşmeleri.
- Şirket anlaşmaları.
- Sağlayıcı kapasitesi.
- Ekonomik çevre.
- İş rekabeti.
- Kredi kuruluşlarıyla ilişkiler.
Bu iç ve dış faktörler, üretim kapasitemizi ve şirketin işleyişini şekillendirdiği için her zaman dikkate alınmalıdır.
Üretim kapasitesi nasıl hesaplanır?
Üretken bir birimin üretim kapasitesinin ne olduğunu bilmek istiyorsak, hesaplama formülü oldukça basittir. Bunu yapmanın yolu, ilk etapta, elimizdeki üretken birim başına saat sayısını hesaplamak olacaktır. Yani 10 üretim birimimiz olan 8 saatlik bir işgünümüz varsa, toplam üretim saati 80 saattir.
İkinci olarak, bir ürünün üretim kapasitesini, üretken birime ve mevcut saatlere dayalı olarak ölçmeliyiz. Yani, bir ürün için üretim kapasitesini mevcut saat sayısına bölerek günlük üretim kapasitesini elde etmeliyiz. Diğer bir deyişle, her bir üretken birimin mal veya hizmetin bir birimini üretmesinin 1 saat sürdüğünü varsayalım. Hesaplama için, mevcut saat sayısını (80), bir birim ürün veya hizmet üretmek için bir üretim birimi üretmek için gereken süreye (1) bölmemiz gerekir. Böylece günlük üretim kapasitesini elde etmiş oluruz.
Örnekte, günde 80 saat üretim yaptığımız için günlük üretim kapasitesi 80 olacaktır ve üretilen her bir birimin üretilmesi ortalama 1 saat sürmektedir.
Üçüncüsü ve çok daha basit. Üretim birimlerinin aylık üretim kapasitesini ölçmek istiyorsak, bir önceki adımda elde edilen günlük kapasiteyi alıp, ay içinde sahip olduğumuz iş günleriyle çarpmamız yeterlidir. Aynı şekilde, bir yıldaki çalışılan gün sayısı ile çarpmamız gerektiğinden, yıllık üretim kapasitesini hesaplamak da yapılacaktı.
Daha sonra, bu verilerle, üretim hacmi veya verimlilik oranı gibi başka bir dizi gösterge elde edebildik. Yani günlük üretim kapasitesinin 80 adet olduğunu biliyorsak, 40 adet üretiyorsak kullanım oranının %50 olduğunu bilebiliriz. Diğer bir deyişle, üretim hacmi, üretim kapasitesine göre %50 oranında faaliyet gösterecektir.