Bugün toplumlarımızda var olan para iki türe ayrılabilir: bir yanda nakit (fatura ve madeni paralardan oluşan fiziksel para) ve banka parası (banka hesabımızda gördüğümüz gibi dijital açıklamalar).
Nakit (madeni para ve banknotlar) sadece ondan sorumlu resmi kurum olan merkez bankası tarafından oluşturulabilir. Öte yandan banka parası, banknot ve madeni para yapan aynı kurum tarafından ve aynı zamanda - ve her şeyden önce - özel bankalar tarafından yaratılabilir. Mevduat şeklinde borçlarını ihraç ederek para yaratma ayrıcalıklı durumları sayesinde, parayı bir kişiye ödünç verdiklerinde, para yaratma döngüsüne başlarlar, bu döngü ile hız kazanırlar.paranın çarpan etkisi.
Nasıl yaratırlar?
Bankaların likidite elde etmesi için ülkenin merkez bankası onlara borç para verir. Ve merkez bankası size bu parayı ödünç vermek için neye dayanıyor? Temel olarak ticari bankanın uzun vadeli yatırımlarında. Örneğin, bir banka bir ipotek için (bir banka yatırımı olan) 200.000 Euro borç verirse, merkez bankası o bankaya yaklaşık 200.000 Euro borç vererek bu parayı (elektronik olarak "basılı") oluşturur. Ayrıca, merkez bankası, ipotek sahibi tarafından bu ipotek ödenene kadar, kısa vadede bankayı gerektiği kadar yeniden finanse edecektir.
Para vatandaşın eline geçtiğinde bankalar da onu çoğaltabilir. bir görelim bankaların parayı nasıl çoğalttığına dair basit bir örnek, nasıl olduğunu gösteren bir hayali ekonomi, bankalar 1.000 € alır ve bunu 90.000 €'dan fazla tutara dönüştürür:
1. Pepe maaş bordrosunu toplar ve A Bankasına 1.000 € yatırır.
2. Banka A kanunen bu mevduatın bir yüzdesini bankanın likit rezervlerinde tutmakla yükümlüdür, yatırıldıktan sonra paranın geri kalanını ödünç verebilir.
Bahsettiğim yüzdeye nakit oranı denir. Euro bölgesinde, örneğin, yüzde 0 ile %1 arasında değişmektedir. Örnekte %1 kullanacağız. Bu yüzde ne kadar düşükse, o kadar yüksek para çarpanı.
Daha sonra Banka A'da bu mevduatın %1'ini rezervlerinde biriktirirler, yani 10 € biriktirirler ve kalan 990 €'yu ikinci bir kişiye ödünç verirler (John).
3. Fulanito, üçüncü bir kişiden (María) 900 Euro'ya bir motosiklet satın alıyor ve işi için 90 Euro'da kalıyor.
4. Maria 900 Euro'yu A bankasında tutuyor.
5. Banka A, kanunen rezervlerde yatırması gereken 9 €'yu tutar ve Carmen'e 891 € borç verir.
6. Carmen, 891 €'yu B bankasında bırakmaya karar verir.
Bankaların rezervlerindeki parayı saymadan, bu ekonomide artık ne kadar para olduğunu göreceğiz.
pepe A bankasında 1.000 Euro'su var.
Falan Evdeki çekmecesinde 90 € var.
Mary B bankasında 900 € var.
carmen C Bankası'nda 891 € var.
Şu anda ekonomide toplam 2.881 € var. Bankalar, Pepe'nin girdiği 1.000 Euro'nun 1.881 Euro'sunu yarattı.
Örneği geliştirmeye devam edersek ve C bankası Carmen'in parasını ödünç verir ve karşılığında o kişi onu başka bir bankaya yatırır, vb. María ve Carmen, verilen her kredi, sonsuz bir azalan seride başka bir küçük kredi verme potansiyeline sahip olacak (ilk kredi eksi %1), ve Carmen'in 891 €'luk kredisinden, bankalar ilave 88.209 € (891 / 0.01 - 891 €) yaratacaktır. ).
Oluşturulan para: 1.881 + 88.209= 90.090 € !!!
Pepe'nin girdiği 1.000 Euro'dan bankalar, birçok insan arasında dağıtılan 90.090 Euro'yu daha yarattı.
Bankaların para yaratması, bankaların sahip oldukları paraya göre değil, sahip olacaklarına göre borç vermelerinden kaynaklanmaktadır. Örnekle ilgili olarak, tüm para A bankasının Fulanito'ya ödünç verdiği ve María'ya ödediği 990 avrodan yaratılmıştır. Fulanito'nun motosikleti olmak, bu para yaratmanın desteklendiği tek gerçek varlık.
Böylece görebiliriz çünkü bankalar parayı borca dayalı olarak çoğaltır. Bu, Fulanito borcunu ödediği sürece çalışır, aksi takdirde süreç durur. Bu, borca dayalı para yaratma sisteminin öngörülemeyen kısmıdır.
Grafiksel olarak aşağıdaki gibidir:
