Geçiş ücreti, belirli bir kara veya deniz iletişim yoluna erişim için zorunlu olarak tanımlanan bir ödemedir.
Ücretli geçişlerin olması, bir altyapının veya iletişim veya ulaşım yolunun üçüncü şahısların sömürülmesi veya kullanımından elde edilen gelirin bir ölçüsüdür.
Bu tip şarj sisteminin en sık bulunduğu noktalar otoyollar, hemzemin geçitler, tüneller veya köprülerdir.
Aynı zamanda, belirli deniz bölgelerinin seyrüseferi için kurulmuş deniz geçiş ücretleri de bulunmaktadır. İki nokta arasında su geçişini kolaylaştırmak için yapılan kanallarda durum böyledir.
Bir geçiş ücreti hem kamu hem de özel kontrol veya yönetime sahip olabilir. Bu anlamda, kamu niteliğine sahip bir inşaatın, bir işletme ruhsatının kamu imtiyazı yoluyla özel kuruluşlar tarafından yönetildiği karma bir modalite vardır.
Uluslararası uygulaması 20. yüzyılda zirveye ulaşmış olsa da, orijinal model portazgolara dayanıyordu.
Orta Çağ'da çok popüler olan bu ödemeler, hem yayalar hem de hacılar için olduğu kadar, arabalar ve zamanın diğer ulaşım araçları için de farklı bölgesel noktalarda zorunlu ödemelerdi.
Bir geçiş ücretinin özellikleri
Ücret tahsilat yöntemi, onu bir tahsilat sistemi olarak tanımlayan bazı özelliklere sahiptir:
- Ana motivasyonları, tesislerin kullanımı için bir değerlendirme elde etmektir.
- Mesafe, kullanılan araç tipi, zaman dilimi veya keyif zamanı gibi kriterlere bağlı olarak ödenecek farklı oranlar belirler.
- tarafından yönetilen otoyol geçişleri söz konusu olduğunda Kamu Yönetimi, vergi tahsilatının bir diğer unsuru olarak kabul edilir.
- Alternatif olarak, bu tür bir fiziksel alanın özel yönetimi, ekonomik bir faaliyet olarak sömürü ve kar elde etme gibi motivasyonlardan ve ayrıca bunları inşa ederken erişim ücretlerini ödeyerek yatırımı geri kazanma ihtiyacından yanıt verir.
- Nakit ödemeden banka kartına kadar farklı sistemler üzerinden tahsilatın gerçekleştirilmesini sağlarlar. Ayrıca teknolojik gelişmelerle birlikte yeni kablosuz veya telefon şebekesi ödeme sistemleri oluşturulmuştur.
Ücret türleri
Mevcut farklı ücretlendirme yöntemlerini bazı kriterlere göre sınıflandırmak mümkündür:
- Açık sistem geçiş ücreti: Bölümlerin organizasyonu sıralıdır ve her yolculuk için farklı bir ödeme oluşturur. En yaygın olanı, bunun ilk erişimde veya girişte gerçekleşmesidir.
- Kapalı sistem geçiş ücreti: Altyapının hem girişinde hem de çıkışında geçiş kontrolü kurarlar. Ücretlerinin kat edilen mesafelere göre belirlenmesi gişelerde yaygındır.
Otoyol ücreti ödeme araçlarının çoğunluğunun ekonomik bir çıkara yanıt verdiği doğru olsa da, otoyol geçiş ücretinin çevreyi kontrol etmek veya iyileştirmek için bir araç olarak oluşturulduğu başka örnekler de vardır.
Bu, yeni bir yolun inşasının farklı noktalar arasındaki iletişim koşullarını kolaylaştırdığı, tehlikeli veya erişimin zor olduğu coğrafi bölgelerde geçerlidir.
İkincisinin örnek bir örneği, karlı ve dağ geçitlerinde veya kanallar ve nehirler üzerindeki yollarda, yine feribotlarla da erişim kontrollerinin kurulmasıdır.
Öte yandan, geçiş noktalarının kurulması genellikle belirli alanlar için ekonomik ve iş yaratma fırsatını temsil eder.