Ortak maliyetler, birkaç ürüne yol açan tek bir sürecin parçası olan maliyetlerdir. Yani, aynı anda farklı öğelerin üretildiği bir dizi girdi olduğunda.
Bir örnek, benzin ve gazyağı satan petrol endüstrisidir. Bu mallara ortak mallar denir. Bazıları, diğer malları elde etmek için özerk süreç adı verilen ek bir kişiselleştirilmiş muamele görüyor olabilir.
Unutulmamalıdır ki, farklı kalitedeki hammaddeler tek bir satın alma işlemi ile elde edildiğinde de ortak maliyetler söz konusudur.
Ortak maliyetler, şirketin üretim süreçlerinden tasarruf etmesini sağlar. Bu, kapsam ekonomisi olarak bilinir.
Ortak ve ortak maliyetler arasındaki fark
Müşterek ve ortak maliyetler arasındaki temel fark, ilk durumda tek bir malın üretiminin, diğerlerinin üretimi de durdurulmadan durdurulamamasıdır. Yani, mallar her zaman aynı anda elde edilmelidir.
Öte yandan, ortak maliyetler bölünebilir ve eşyalardan birinin üretimi, diğerlerinin üretimi askıya alınmadan durdurulabilir. Bunu örneğin ahşap sektöründe sunduğu sandalyeler, mobilyalar veya masalarla görüyoruz.
Müşterek maliyetleri tahsis etme yöntemleri
Genel olarak, ortak maliyetlerin dağıtılması için üç yöntem vardır:
- Üretilen birim yöntemi: Her bir maldan elde edilen miktara dayanmaktadır. Bu yöntem, nihai satış fiyatlarının benzer olması durumunda uygundur. Aksi takdirde bozulmalar meydana gelir. Formül:
- Ayrılma noktasında piyasa değeri yöntemi: Ürünlerin birbirinden ayırt edilebildiği andan itibaren satış fiyatını referans alır. Örneğin, benzin ve gazyağı bir distribütöre teslim edilmeye hazır olduğunda. Bu ana ayrılık noktası denir. Formül:
- Net gerçekleşebilir değer yöntemi: Malın fiyatı, son satış noktasında dikkate alınır. Formül:
Ortak maliyet tahsisi örneği
Açıklanan yöntemleri uygulamak için bir örnek görelim. Bir sürecin ortak maliyetlerinin 50.000 $ olduğunu varsayalım. Bununla 10.000 adet A ürünü ve 15.000 adet B.
Bu nedenle, üretilen birim yöntemini kullanarak, önce 50.000'i toplam mal miktarına bölerek ortalama maliyeti hesaplıyoruz.
50.000/(10.000+15.000)=50.000/25.000=2
Sonra sonucu her makalenin kopya sayısıyla çarparız:
A = 2 * 10.000 = 20.000'e atanan maliyetler
B'ye atanan maliyetler = 2 * 15.000 = 30.000
Kırılma noktasında piyasa değerleri yöntemini uygulamak için şunu ekleyelim: birkaç veri. Ürünlerin farklılaştırılabildiği andan itibaren, A'nın fiyatının 2,5 ABD Doları ve B'nin fiyatının 3 ABD Doları olduğunu varsayalım. Ardından, her bir malın getireceği geliri hesaplayalım.
A'nın piyasa değeri:
2.5*10.000=25.000
B'nin piyasa değeri:
3*15.000=45.000
Toplam değer = 70.000 ABD Doları
Ardından, maliyetleri her bir öğe grubunun değerine göre dağıtırız.
A'ya atanan maliyetler: (25.000 / 70.000) * 50.000 = 17.857.14 ABD Doları
B'ye atanan maliyetler: (45.000 / 70.000) * 50.000 = 32.142,86 ABD Doları
Üçüncü yöntemi kullanmak için, A'nın ek maliyetleri 1.000 ABD Doları ve B'nin 3.000 ABD Doları olsun. Ayrıca, A'nın nihai fiyatı 3 ABD Doları ve B'ninki 3,5 ABD Dolarıdır.
A'nın net gerçekleşebilir değeri:
(3*10.000)-1.000=29.000
B'nin net gerçekleşebilir değeri:
(3,5*15.000)-3.000=49.500
Toplam gerçekleşebilir değer: 29.000 + 49.500 = 78.500
Son olarak, maliyetleri her bir kalemin net gerçekleşebilir değerine orantılı olarak böleriz.
A'ya atanan maliyetler: (29.000 / 78.500) * 50.000 = 18.471.34 ABD Doları
B'ye atanan maliyetler: (49.500 / 78.500) * 50.000 = 31.528.66 ABD Doları