Halk seçimi, yetkililerin kişisel çıkarları için siyasi kararları nasıl aldıklarını açıklamaya çalışan bir teoridir. Bu, ortak refahı optimize etmek yerine.
Bu, yöneticilerin bireysel çıkarlara göre hareket ettiği anlamına gelir. Bu, temsil ettiği faydayı maksimize etmek yerine.
Kamu tercihi teorisi, kamu politikası kararlarının nasıl şekillendiğini daha iyi anlamamızı sağlar. Bu şekilde ajanlar daha doğru tahminler geliştirebilir.
Kamu tercihi teorisinin kökeni
Kamu tercihi teorisi ilk olarak James M. Buchanan tarafından geliştirildi. Amacı, politikacıların seçmenlerinin yararına hareket ettiği varsayımını çürütmekti. Böylece, yetkililerin kararlarını etkileyen değişkenleri veya teşvikleri analiz etti.
Özellikle, Buchanan, kamu tercihi teorisine katkılarından dolayı 1986 Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazandı.
Kamu tercihi teorisinin özellikleri
Halk seçiminin özellikleri arasında şunlar yer alır:
- Metodolojik bireyciliğin bir parçası olan birey, ilgili analiz birimi haline gelir.
- Aynı zamanda "aşk romanı olmayan siyaset" olarak da bilinir.
- Kamu politikaları kapsamında sosyal tercih teorisi ile ilişkilidir. Bu, bireysel çıkarların seçmenin kararını nasıl etkilediğini açıklamaya çalışan matematiksel bir yaklaşımdır. Bu çalışma ekonomist Kenneth J. Arrow tarafından geliştirilmiştir.
- Buchanan, kamu politikalarının sonuçlarının sadece yetkililer tarafından değil, tüm vatandaşlar tarafından üstlenilmesi gerektiğini gözlemledi.
- Bir önceki noktada belirtilenlere, kamu kaynaklarının tüm mükelleflere ait olduğu da eklenmektedir. Bu nedenle, Buchanan'a göre vatandaşlar, yöneticilerinin kararlarını izlemelerine izin veren yasal mekanizmalara erişebilmelidir.
Özel seçimle kontrast
Kamu tercihi teorisi, özel seçimden nasıl farklılaştığını gözlemlememizi sağlar. İkinci durumda, karar yalnızca onu veren kişi veya kuruluşu etkiler. Örneğin, bir kişinin bir araba satın aldığını düşünelim. Bu karar isteğe bağlıdır ve satıcı işlem koşullarını kabul etmelidir.
Ancak, kamu politikası kararlarında tüm vergi mükellefleri masrafları üstlenir. Örneğin, hükümetin yeni bir otoyol inşasını ilan ettiğini varsayalım. Ardından, bir ihale açar ve imtiyazı, işin bir kısmını finanse etmek için bir geçiş ücreti tahsilatı uygulayan bir şirkete verir.
Bir önceki örnekte, mutlaka nüfusun bir kesiminin desteğini almış bir kamu politikası kararının, genel olarak yenilenme yolunda dolaşan tüm vatandaşları nasıl etkilediğini görebiliriz.