Pazar yoğunlaşması, bir pazarın, ister üretici ister satıcı olsun, belirli sayıda acentede toplanma veya konsolide olma derecesini ifade eder.
Piyasa yoğunlaşmasının derecesi, piyasanın yapısı ve bunun rekabet düzeyi üzerindeki etkisi hakkında değerli bilgiler sağlar.
Genel olarak, yüksek derecede bir piyasa yoğunlaşması, genellikle düşük bir rekabet seviyesi ile ilişkilendirilir. Bu ilişki, tam rekabet ve tekel teorisinden gelir.
ticari tekelPiyasa yoğunlaşması neye bağlıdır?
Genel olarak, pazar yoğunlaşması iki faktöre bağlıdır: şirket sayısı ve göreli büyüklükleri.
Bu şekilde, şirket sayısı ne kadar az ve büyüklükleri arasındaki fark o kadar büyük olursa, bir pazar o kadar yoğunlaşacaktır.
Piyasa yoğunlaşmasının nicel bir ölçüsünü elde etmek için genellikle bir gösterge oluşturulur. Bu daha sonra çok sayıda küçük rakibin olduğu varsayıldığı tam rekabet durumuyla karşılaştırılır.
En çok kullanılan konsantrasyon indeksleri
En çok kullanılan konsantrasyon indeksleri arasında:
- Şirket sayısının karşılıklılığı: n firma sayısı ise gösterge 1/n olarak hesaplanır. Bu endeks, piyasadaki şirketlerin büyüklükleri birbirine çok benzer olduğunda faydalı olabilir. Ancak şirketler farklı olduğunda gösterge çok az bilgi aktarıyor.
RE = 1 / n
- k şirketin yoğunlaşma oranı: Aynı dönemdeki (Qn) toplam ürüne ilişkin en büyük şirketlerin (∑Qi) birikmiş toplamını ölçer. Endeksin tüm pazarı temsil etmemesi ve endekse dahil olan şirketlerde değişiklik olup olmadığını yakalamaması dezavantajına sahiptir. Hesaplama formülü aşağıdaki gibidir:
Ck = ∑Qi / Qn
Nerede: Qi = i şirketinin satışları; Qn = pazardaki toplam satışlar
- Hirschman-Herfindahl indeksi: Payların karelerinin toplamıdır (yüzde olarak). Bir tekel için maksimum endeks 10.000'dir.
HHI = ∑Evet2
Nerede: Si = i şirketinin pazar payı.
- Lerner endeksi: Bir şirketin belirli bir pazardaki pazar gücünü hesaplamak için kullanılır.
