Bürokrasi, merkezi veya merkezi olmayan süreçler, sorumlulukların bölünmesi, uzmanlaşma, hiyerarşi ve kişisel olmayan ilişkiler ile karakterize edilen bir organizasyon sistemidir.
Bu kavram devlet kurumlarıyla ilgilidir. Bürokrasi aracılığıyla sadece bir dizi amaca ulaşılmaya çalışılmaz, aynı zamanda bu hedeflere en verimli şekilde ulaşılması da amaçlanır.
Bürokrasi terimi Fransızca "bürokrat" kelimesinden gelir ve bu da büro (ofis veya masa) ve -cratie, (hükümet anlamına gelen -cracia) kelimelerinden gelir.
Bürokrasinin özellikleri
Bürokratik sistemin karakteristik özellikleri şunlardır:
- Kurallar önceden yazılı olarak belirlenir.
- Pozisyonlar açıkça tanımlanmıştır.
- İş güvenliği ve terfi olanakları.
- İş bölümü.
- Yetki hiyerarşisi: Bir emir komuta zinciri tanınır.
- Prosedürler ve rutinler veya günlük görevler standartlaştırılmıştır.
Bürokrasinin dezavantajları
Bürokrasi, aşağıda belirtilenler gibi bir takım dezavantajlardan dolayı sıklıkla eleştirilir:
- Karar vermede katılık. Her şey yönetmeliklere göre yapılmalıdır.
- Süreçlerde yavaşlık. Sertliği nedeniyle süreçler yavaş ve esnek değildir.
- Nepotizm veya yolsuzluk durumlarına yol açabilir.
- Karar verme yetkisi, daha yetenekli veya daha nitelikli olana değil, en yüksek rütbeye sahip olana aittir.
- Aynı fikirde olmayanların görüşleri dikkate alınmaz.
- Birbiriyle çelişen kurallar oluşturulabilir.
- Sistemin mükemmel olduğu inancı, biraz özeleştiri.
Bürokrasinin avantajları
Dezavantajlarına rağmen, bürokratik bir sistem aşağıdaki avantajlara sahiptir:
- İşyerinde yeterli performans.
- Pozisyonlar ve görevler iyi tanımlanmıştır.
- Sorumluluklar iyi tanımlanmıştır, bu da organizasyonu oluşturan insanlar arasındaki çatışmaları önler.
- Öngörülebilirlik: Her şey kurallara göre gelişir.
- Kararlar hızlı bir şekilde alınacaktır.
- Meritokrasi yani yetenek ve yeterliğe dayalı bir seçim olacaktır.
Max Weber'e göre bürokrasi
Max Weber (1864-1920), modern bürokrasi kavramını geliştiren bir Alman ekonomist ve sosyologdu. Weber, bürokrasiyi devlet aygıtının, devlet kurumlarının karmaşıklığını ve sürekli değişen ve gelişen bir toplumun ihtiyaçlarını dikkate alarak en verimli örgütlenme biçimi olarak tanımladı.