Habeas corpus, yasadışı bir şekilde gözaltına alınan herkesi derhal adalete teslim etmek için kullanılan özel bir prosedürdür.
Habeas corpus, gözaltında tutulan vatandaşın hemen bir yargıç ya da mahkeme önüne çıkma hakkıdır, böylece yargıç, gözaltının ya gözaltı biçiminden ya da fazla zaman nedeniyle yasadışı olup olmadığına karar verebilir.
Bu prosedür, yasadışı olarak gözaltına alınan kişinin hakim karşısına çıkması ve vatandaşın tutuklama nedenlerine karşı iddialarını sunmasına izin verilmesinden oluşur. Vatandaş gerekçesini belirttikten sonra hakim, gözaltının yasal mı yoksa yasadışı mı olduğuna karar verir.
Habeas corpus'un amacı, kişilerin en temel haklarından biri olan kişi hürriyeti hakkını korumaktır. Kamu gücünün temsilcilerinin olası keyfiliğine karşı kişisel özgürlüğü korumak için çok etkili bir prosedür olduğu kanıtlanmıştır.
12. yüzyıldan beri Anglo-Sakson hukuku enstitüsüdür. Her ne kadar benzer bir tezahür İspanyol tarihi hukukunda da büyük bir geleneğe sahiptir. XII-XIII yüzyıldan beri, Aragon Krallığı "insanların tezahürü için kaynak" adı verilen benzer bir kaynağa sahipti. 1812 Anayasası'nda yer almamasına rağmen, 1810'da Cadiz mahkemelerinin projesiyle Latin Amerika'ya ulaştı. Latin Amerika mevzuatında ilk kez 1830'da Brezilya'da ve daha sonra 1841'de El Salvador'da ortaya çıktı. Meksika'da, benzer bir kaynak ilk kez 1841'de Yucatán Anayasası'nda "özgürlüğün korunması" olarak geçmektedir.
Habeas corpus'un özellikleri
Habeas corpus adı verilen sürecin temel özellikleri şunlardır:
- Temel hakların korunması için özel bir güvencedir.
- Özel ve tercihli bir işlemdir.
- Önleyici bir işlemdir: Mahkemeye gitmek gerekmediğinden daha çok ön görünüm elde edildiği için.
- Bu onarıcı bir süreçtir: Hakim, tutukluluğun hukuka aykırılığını görürse derhal serbest bırakılır.
- Prosedür basit ve çeviktir.
- Avukata veya avukata ihtiyaç duymadan sözlü bir görünümdür.
Bunlar ne zaman yasadışı gözaltı olarak kabul edilir?
Aşağıdaki durumlarda yasadışı gözaltı olarak kabul edilir:
- Tutuklamalar yetkili olmayan biri tarafından yapılıyor.
- Herhangi bir kurumda yasadışı olarak tutulan tutuklular.
- Tutuklanacak azami süreyi aşan gözaltılar.
- Haklarına saygı gösterilmeyen tutuklular.
Habeas corpus prosedürünü kimler başlatabilir?
Bazı kişiler habeas corpus prosedürünü başlatabilir:
- tutuklu.
- Tutuklunun eşi.
- Tutuklunun torunları.
- Tutuklunun ataları.
- Tutuklunun kardeşleri.
- Ombudsman.
- Savcılık.
- Tutuklunun avukatı ancak bu yetki verildiğinde.
Süreç nasıl işliyor?
Tutuklu önce habeas corpus istiyor, ardından dilekçeyi alan polis memuru yaptığı işlemleri kesintiye uğratarak talebi yetkili hakime ileterek tutuklunun hakim karşısına çıkması ve en fazla 24 saat sürmesi gerekiyor.