Özel sektör, mülkiyeti Devlete karşılık gelmeyen kişi veya kuruluşlar kümesidir.
Kavramın farklı anlamları olmasına rağmen, ekonomide özel sektör, kamu sektörüne ait olmayan tüm ekonomik ajanlardan oluşur. Buna göre kamu sektörü ve özel sektör birbirine zıt kavramlardır.
Aynı şekilde, özel sektörden bahsettiğimizde, faaliyetleri kâr amaçlı olan ekonomik birimleri kastetmediğimiz de belirtilmelidir. Örneğin, bir STK, özel sektörün bir parçası olan özel bir kuruluştur. Aslında kendi baş harfleri bunu gösteriyor: Sivil Toplum Kuruluşu.
Kısaca, kavramın bileşenlerine ve özelliklerine geçmeden önce, özel sektör, Devlete ait olmayan her şeyden oluşur.
Özel sektör bileşenleri
Söylediğimiz gibi, farklı ekonomik ajanlardan oluşur, ancak bu ekonomik ajanlar nelerdir? Aşağıda özel sektörün farklı bileşenlerini açıklıyoruz:
- Aileler ve haneler: Genel olarak ailelerden ve hanelerden bahsettiğimizde, bir bütün olarak vatandaşları kastediyoruz. Bir yandan Devlet için çalışabildikleri, ancak aynı zamanda ondan bağımsız tüketim veya yatırım kararları aldıkları için ikili bir rol oluştururlar. Örneğin, bir gece şu ya da bu restoranda akşam yemeği yemeye, bir ipotek kiralamaya veya ipotek almaya karar verirler.
- Kar amacı gütmeyen özel kuruluşlar: Kar amacı güden özel bir şirket, mülkiyeti yalnızca özel olan ve faaliyetlerinden ekonomik faydalar elde etmeyi amaçlayan bir şirkettir. Bir şirket karıştırılabileceğinden, bu anlamda 'münhasır' kelimesinden bahsetmeye değer. Yani, özel kuruluşların ve aynı zamanda Devlet'in katılımı.
- Özel kar amacı gütmeyen kuruluşlar: Özel kâr amacı gütmeyen kuruluşlar, faaliyetleri ile kâr elde etme amacı gütmeyen ve Devlete ait olmayan kuruluşlardır. Bu kuruluşlardan bazıları vakıflar, STK'lar veya derneklerdir. Örneğin, belirli bir hastalığa karşı araştırma yapan bir vakıf, amaçlarına ulaşmak için para çeker, ancak amacı kâr etmek değil, söz konusu hastalığa yakalanan insanlara yardım etmektir.
Yasal şekil bir ülkeden diğerine çok değişebileceğinden kuruluşlara atıfta bulunduk. Başka bir deyişle, limited şirketlerin ülkeler arasında farklı anayasa gereksinimleri olabilir. Bununla birlikte, özünde, yasal biçimi ne olursa olsun, hemen hemen tüm ülkelerde kar amacı gütmeyen kuruluşlar ile kar amacı gütmeyen kuruluşlar arasında ayrım yapabiliriz.
Özel sektörün işlevleri
Kamu sektörü nasıl bir niyetle doğuyor ve gelişiyorsa, özel sektör de öyle. Böylece, özel sektörün temel işlevlerinin şunlar olduğunu belirtebiliriz:
- Şirketler aracılığıyla sermayenin cazibesini teşvik edin.
- İşler oluşturun.
- Yeni yöntemler veya süreçler geliştirin ve araştırın.
- Devletin yeterince karşılamadığı ihtiyaçları karşılamak
- Nüfus için mal ve hizmet üretmek
- İlgili yasal süreçler aracılığıyla, belirli mal veya hizmetleri sunarak Devlet ile işbirliğine katkıda bulunmak.
Yukarıda açıklanan işlevlerin ekonomik sistemin türüne bağlı olarak az ya da çok alakalı hale gelebileceğini belirtmek önemlidir. Örneğin planlı veya sosyalist bir ekonomi için özel sektör küçültülmeli veya ortadan kaldırılmalıdır. Aksine, kapitalist bir ekonomide sistemin özele verdiği önem vurgulanır.
Son olarak, bir ara nokta bulmak için, karma ekonomilerde Devletin bir kısımdan, diğerinden özel sektörün nasıl sorumlu olduğunu bulabiliriz. Örneğin, sağlık ve eğitimin çoğunlukla kamuya açık olduğu karma ekonomiler varken, kapitalist bir sistemde özel sektöre bırakılacaktır.
Özel sektör finansmanı
Özel sektör finansmanı genellikle aynı sektör tarafından sağlanmaktadır. Böylece kendi kaynaklarınız veya dış kaynaklarınızla finansman sağlayabilirsiniz. Öz kaynaklara bir örnek, üç ortak arasında, üçünün de sermaye katkısında bulunduğu bir şirket kurmak olabilir. Buna karşılık, tamamen dış kaynaklarla finanse edilen bir şirket, kaynakları başka kuruluşlar tarafından ödünç verilen veya bağışlanan bir şirkettir.
Tabii ki, özel sektör kamu sektöründen finansman sağlayabilir. Örneğin, hibe veya yardım yoluyla. Karma ekonomilerde Devletler, kaynakların tahsisinde verimliliği artırmak için belirli şirketlere ekonomik miktarlar veya vergi avantajları verebilir.