Fordizm, Henry Ford tarafından 1908'de başlayan bir zincir üretim sistemidir.
Ford Company tarafından büyük bir satış başarısı olan ilk modelin (Ford T) üretilmesinden sonra, Amerikalı işadamı bu üretim sistemini tüm fabrikalarında uygulamaya karar verdi. Fordizm yirminci yüzyılın başlarında uygulanmaya başlasa da, genelleştirilmiş bir üretim sistemi olarak kurulmaya başlandığı 1930'lara kadar olmayacaktı. 1930'dan 1970'lere kadar, üretken sistemde egemen olan sistemdi.
Kökeni Taylorizm'deki bir gelişmeden kaynaklanmaktadır. Yani Fordizm, mekanizasyon tarafından geliştirilmiş Taylorizmdir. Ford, Taylor'dan farklı olarak, üretimi ve çalışmayı bir bütün olarak dikkate alır ve birlikte, sonuçları geliştirir.
Bu üretim sisteminin özelliklerini göstermeden önce Fordizm daha da ileri gitmeyi başarır. Çeşitli yazarlara göre Fordizm, ekonomik alanın ötesine geçerek felsefi ve politik düzeye ulaşır. Aslında Ford, amaçlarından birinin işçi sınıfını zengin bir sınıfa dönüştürmek olduğunu söyledi. 19. yüzyılın sonundaki %2'den 20. yüzyılın ortasındaki %6'ya yükselen üretkenlik artışının önemli olduğunu belirtmek gerekir.
Fordizmin Özellikleri
Aşağıda ana özellikleri göreceğiz:
- Zincir üretimine dayalıdır.
- Üretimle ilgili maliyetleri azaltır.
- Üretim süresi azalır.
- Küçük ve çok özel süreçlerde emeği uzmanlaştırır.
- İşte çalışan zaman esnekliğini ortadan kaldırın.
- Ürettiği ürünleri tüketebilmesi için işçiye ücret artışı teklif eder.
- İşin mekanizasyonu.
- Montaj veya montaj bandı kullanımının kullanılması.
- Vasıfsız işgücü kullanımı.
Fordizm krizi
29'un krizine rağmen, Fordizm 1970'lere kadar gerçek bir altın çağını yaşadı ve büyümesi özellikle II. Dünya Savaşı'ndan sonra iyi gitti.
İşin mekanizasyonu, montaj bandı ve maliyetlerin düşürülmesi limitleri buldu. Sorunlarından bazıları, önemli ölçüde artması nedeniyle vasıfsız işçilerin gücündeki artıştan, büyük üretim boyutundan dolayı daha yüksek hata olasılığından ve diğer coğrafi alanlarda tekrarlanmasındaki zorluklardan kaynaklanıyordu. Buna, işlerin monotonluğundan dolayı çalışanların motivasyonunun düşmesi, süreçlerin düzensiz bir şekilde yürütülmesi ve giderek daha yoğun bir üretim ritmi de eklenebilir.
Post-Fordizm ve Toyotizm
Fordizmden sonra iki yeni hareket ortaya çıktı. Bir yanda post-Fordizm, diğer yanda Toyotaizm. Post-Fordizm, işçilerin yerine makinelerin geçmesi, bilgi teknolojisinin kullanılması ve hedef kitleye yönelik ürün temelli bir yaklaşımla Fordizmden farklıdır. Toyotizm ise seri üretimden kaçınıyor ve satışı onayladıktan sonra üretimle yetiniyor.