Hukukta temyiz, belirli bir süreçte alınan yargı kararlarına karşı bir itiraz aracıdır.
İtiraz, temyiz etmek istediği kararda amacını karşılamayan tarafça yapılır ve amaçlarına ulaşmak için normalde kararı veren kişinin hiyerarşik üstü olan başka bir organdan yeni bir çalışma talep eder. Bu nedenle, kararın içeriğinin hükümsüzlüğünü, iptalini veya düzeltilmesini isteyecektir.
Bir yargı kararının incelenmesini talep edebilmek bir haktır, temyiz hakkıdır.
Özel durumun koşullarının yeni bir incelemesi yapılarak kararın bu veya başka bir organ tarafından gözden geçirilmesi amaçlanmaktadır.
Hukuktaki kaynağın özellikleri
Ana özellikler şunlardır:
- Sadece kesin olmayan yani süreci sona erdirmeyen yargı kararlarına itiraz edebilirsiniz.
- Ayrıca, bu kararlar uygulanabilir olmalıdır. Uygulanabilir kararlar kanunla belirlenir.
- Hem gerçek kişi hem de tüzel kişi itiraz edebilir.
- Hâkimlerin kararlarında kanunu uygularken yaptıkları hataları önlemeye veya azaltmaya çalışır.
- Süresiz itiraz edemezsiniz, süreçte kaynakların (inceleme olanaklarının) tükendiği bir zaman gelecektir.
- İtirazlar, kanunla belirlenen zaman ve şekilde (normalde yazılı olarak, belirli bir süre ve gerekçe ile) yapılmalıdır, şartlar yerine getirilmezse temyiz yapılamaz.
- Temyiz başvurusunda bulunacak tarafın mahkemeye para yatırması gerekmektedir.
- İtiraz edilen karar tartışılırken, yeni organ temyiz hakkında karar verene kadar kararın etkileri askıya alınır.
- Temyiz eden, itirazla durumunun, itiraz edilen kararda zaten olduğundan daha fazla kötüleştiğini göremez.
Hukuktaki kaynak türleri
İki sınıflandırma dikkate alındığında, kaynaklar aşağıdaki türlerde olabilir:
- Rekabete göre:
- İade edilebilir itirazlar: Bu temyizler, kararı veren mahkeme olmayan başka bir mahkemeye, normalde hiyerarşik olarak yüksek mahkemeye yapılan itirazlardır.
- İade edilmeyen itirazlar: Bu itirazlar, temyizin daha yüksek hiyerarşik mahkeme tarafından görüleceği genel kuralının bir istisnasıdır. Bu temyiz türünde konuyu yeniden inceleyecek olan ilk karar veren mahkeme olacaktır.
- Gereken gerekçeye göre:
- Olağan kaynaklar: Bunlar, temyiz edenin kanun tarafından değerlendirilen saikler olmaksızın uygun gördüğü şeyleri iddia etmenin mümkün olduğu kaynaklardır.
- Olağanüstü kaynaklar: Bunlar, kabul edilmeleri için kanunla önceden belirlenmiş nedenlere dayanmaları gereken kaynaklardır.